Bergson

 who teach me to believe

"Chẳng có gì giống vậy trong tiến hóa sự sống. Ở đây sự bất tương xứng hết sức nổi bật, giữa công việc và kết quả. Từ thấp lên cao trong thế giới có trật tự lúc nào cũng chỉ là một nỗ lực vĩ đại duy nhất; nhưng, thường xuyên hơn cả, nỗ lực đó khựng lại, khi bị tê liệt bởi các lực đối chọi, lúc lại lãng trí khỏi những gì nó phải làm bởi những gì nó đang làm, bị hấp thụ bởi hình thức nó đang loay hoay tạo dựng, bị thôi miên vào đó như vào một tấm gương. Cho đến tận những tác phẩm hoàn hảo nhất của nó, trong khi nó có vẻ đã chiến thắng được trước các kháng cự bên ngoài và cũng cả kháng cự của chính nó nữa, thì nó lại phải giao thân cho tính vật chất mà chính nó đã phải đảm nhận. Đó là điều mà bất kỳ ai cũng có thể thí nghiệm bên trong mình. Tự do của chúng ta, ngay cả nơi các chuyển động qua đó nó được khẳng định, tạo ra những thói quen lớn dần, chúng sẽ bóp nghẹt nó nếu nó không được đổi mới nhờ một nỗ lực thường hằng: tính cách tự động của nó. Suy nghĩ nhiều sức sống nhất cũng sẽ đông cứng lại trong công thức biểu đạt nó. Từ quay trở ngược chống lại ý. Chữ giết chết tinh thần. Và sự hào hứng sôi nổi nhất của chúng ta, chừng thoát ra ngoài thành hành động, đôi khi đông cứng lại thành tính toán lạnh lùng về lợi ích hay sự phù phiếm, cái này chọn lấy hình thức của cái kia theo lối hết sức dễ dàng, một cách tự nhiên đến mức hẳn chúng ta có thể lẫn lộn chúng với nhau, ngờ vực sự thành thực của chính chúng ta, chối bỏ lòng tốt và tình yêu, nếu không biết rằng người chết vẫn lưu giữ các đường nét của người sống trong ột khoảng thời gian"

trích chương 2- Tiến hóa và Sáng tạo-Henri Bergson (Nhị Linh dịch).